• Czwartek, 28 Marzec 2024, imieniny Anieli, Kasrota, Soni
 
strona główna / O mapie Polski Wacława Grodeckiego

O mapie Polski Wacława Grodeckiego

mapa Polski Wacława Grodeckiego Mijające tysiąclecie skłania do przypomnienia wydarzeń, osiągnięć i związanych z tym postaci, szczególnie zaś związanych z miejscowościami obecnej naszej Gminy, które zasługują nie tylko na rocznicowe wspomnienia, ale na wdzięczną pamięć kolejnych pokoleń.

Taką osobą niewątpliwie jest Wacław Grodecki (Grodziecki)( 1535- 1591) herbu Radwan, urodzony w Grodźcu Śląskim jako czwarty syn Macieja i Heleny Starowiejskiej.

W latach 1550-1556 studiował w Krakowie matematykę i filozofię uzyskując tytuł bakałarza. Tam Grodecki wykształcił sobie zainteresowanie m.in. kartografią spotykając się z wieloma polskimi humanistami zapoznając się także z pierwszą mapą Sarmacji, tj. Środkowej Europy Bernarda Wapowskiego z 1526 r. uchodzącą za pierwszą mapę Polski.

Młody, bo zaledwie 21-letni Wacław Gródecki w 1556 r. przyjmuje służbę wychowawcy (mentora) syna kasztelana oświęcimskiego Jana Komorowskiego - Krzysztofa, z którym wyjeżdża na najznamienitszy wówczas uniwersytet w Europie do Wittenbergii.

Ponieważ jednak Król Zygmunt August zakazał młodzieży z Królestwa studiować w Wittenberdze, studenci najpierw zapisywali się na uniwersytet w Lipsku, a następnie udawali się do Wittenbergii omijając w ten sposób zakaz króla.

W Wittenberdze Wacław Grodecki słucha wykładów Filipa Melanchtona (1497-1560), słynnego już wówczas na całą Europę profesora i reformatora kościoła. Filipa Melanchtona nazywano "Praeceptor Germaniae", tj. "nauczyciel Niemiec", a przez liczne rzesze studentów z innych krajów jakie spotkać można było w tym czasie na uniwersytecie w Wittenberdze zdobył sobie miano "nauczyciela Europy".

W 1557 roku Wacław Gródecki przedstawia sporządzoną mapę Polski Melanchtonowi i spotyka się z wysokim uznaniem profesora. Melanchton zachwycony dziełem poleca jego wydanie pisząc datowany l stycznia 1558 roku list polecający, a w nim wywód o pochodzeniu Słowian i Polaków.

W tym samym czasie Gródecki pisze dedykację, którą kieruje do samego Króla Zygmunta H Augusta (l stycznia 1558 r.). Dedykację wraz z listem polecającym oraz indeksem nazw zamieszczonych na mapie wydrukowano jeszcze w I kwartale 1558 r. w oficynie Jana Oporyna w Bazylei.

Potwierdza to list Filipa Melanchtona do profesora uniwersytetu w Pradze Mateusza Collina z 18 marca 1558 r., w którym informuje o wydanej co dopiero mapie Wacława Grodeckiego ("Wiesz, że zawsze byłem wielbicielem narodów słowiańskich.

A więcej poznasz z mapy, która już została wydana, a w której uczony mąż polski pięknie nakreślił ten kraj"). Dotychczas uważano, że mapa wydana została prawdopodobnie około 1562 r.

Po śmierci Filipa Melanchtona Wacław Gródecki wraz z Krzysztofem udaje się w 1560r. do Rzymu i Padwy, by w roku 1561 roku odwiedzić Pragę, gdzie spotyka Marcina Kromera. W rok później Gródecki kontynuuje studia w Krakowie, gdzie w 1564 r. otrzymuje tytuł magistra sztuk wyzwolonych.

Kanonia w kapitule wrocławskiej, a następnie ołomunieckiej dała mu podstawy materialne samodzielnej kariery. Ostatecznie otrzymał dziekanię kolegiaty w Brnie na Morawach, gdzie osiadł na stałe.

Wiadomo, że pracował jeszcze nad udoskonaleniem swej mapy, ale nie została ona już wydana. Z czasów brneńskich nie pozostawił żadnego dzieła. Zmarł w osamotnieniu 14 września 1591 r. i pochowany został w katedrze w Ołomuńcu.

Mapa Wacława Gródeckiego była co prawda drugą z kolei mapą Polski opracowaną w XVI wieku, ltwa po dwuczęściowej mapie Sarmacji Bernarda Wapowskiego z 1526 roku, niemniej jednak zawierała więcej miejscowości, a w indeksie mapy znaleźć można 724 nazwy.

W odróżnieniu od starej techniki odwzorowywania trapezoidalnego mapa Gródeckiego wykonana została nowoczesną techniką rzutu prostopadłego. W chwili wydania mapa traktowana była w kraju i za granicą jako pierwsza dokładna mapa całej Rzeczpospolitej.

Dzieło Wacława Gródeckiego składało się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza część to mapa wykonana w skali 1:1 680 000 zatytułowana "Poloniae finitimarum-gue locorum descriptio. Auctore Wencesiao Godrecdo. Polono".

Autor mapy, jak to wynikało z jej winiety przyznaje się, ze jest Polakiem. Zauważyć można także licznie występujące w XVI wieku błędy literowe drukarzy. W tym wypadku przestawienie litery "r" w nazwisku autora mapy.

Druga część zawierała dedykację królowi Zygmuntowi 11 Augustowi, list polecający wydanie mapy Filipa Melanchtona oraz indeks nazw zamieszczonych na mapie. Teksty te poprzedzone zostały kartą tytułową dzieła.

Ciekawą lekturę stanowią teksty zarówno dedykacji mapy jak i wspomnianego listu polecającego Melanchtona. Stanowią one o zakresie wiedzy historycznej XVI wieku, w tym o pochodzeniu i zasługach Słowian w Europie, z których "Rzeczpospolita jest wielką ozdobą ludów słowiańskich" jak pisał Melanchton.

Analiza wymienionych tekstów wykracza poza ramy niniejszego artykułu i wymaga oddzielnego opracowania.

  • MONITOR POLSKI
  • DZIENNIK USTAW
  • logo Powiat Bielski
  • logo Śląskie. Pozytywna energia
  • logo Lokalna grupa rybacka Bielska Kraina
  • logo Związek Powiatów Polskich
  • logo OLZA Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej
  • logo Euroregion Śląsk Cieszyński
  • logo LGD Ziemia Bielska
 
Niniejsza strona internetowa może używać technologii cookie głównie w celach zapewnienia prawidłowego działania, ale także m.in. w celach statystycznych i reklamowych. Akceptacja przyjmowania plików cookie może zostać odwołana za pomocą ustawień przeglądarki. Możliwe jest również sprawdzenie obecności i przeglądanie zawartości plików cookie.